Η "ΡΗΤΡΑ" ΤΟΥ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ

    Η υπό την καθοδήγηση του Μαντείου των Δελφών κατάθεση της νομοθεσίας («Ρήτρας») του Λυκούργου, ήλθε να εγκαθιδρύσει ένα καθεστώς πολιτικής και κοινωνικής ευνομίας σε μία πραγματικότητα έως τότε πολύ δύσκολη στη διαχείρισή της. Έως τότε, αν δεχθούμε την περιγραφή του Ηροδότου, οι Σπαρτιάτες ήσαν «ΚΑΚΟΝΟΜΩΤΑΤΟΙ ΣΧΕΔΟΝ ΠΑΝΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» και διευθετούσαν τις διαφορές τους με βάση τους λεγομένους «Τεθμούς», δηλαδή πατροπαράδοτους θεσμούς, άγραφους φυλετικούς νόμους, που ίσχυαν τουλάχιστον από την μακρινή εποχή του Αιγιμιού, βασιλέως των Δωριέων, πριν την επιστροφή των Ηρακλειδών στην Πελοπόννησο.   
  
Με τη λυκούργεια «Ρήτρα» (εκ του ρήματος «είρω», λέγω), «ΔΙΟΣ ΣΥΛΛΑΝΙΟΥ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΣ ΣΥΛΛΑΝΙΑΣ ΙΕΡΟΝ ΙΔΡΥΣΑΜΕΝΟΝ, ΦΥΛΑΣ ΦΥΛΑΞΑΝΤΑ ΚΑΙ ΩΒΑΣ ΩΒΑΞΑΝΤΑ, ΤΡΙΑΚΟΝΤΑ ΣΥΝ ΑΡΧΑΓΕΤΑΣ ΚΑΤΑΣΤΗΣΑΝΤΑ, ΩΡΑΣ ΕΞ ΩΡΑΣ ΑΠΕΛΛΑΖΕΙΝ ΜΕΤΑΞΥ ΒΑΒΥΚΑΣ ΤΕ ΚΑΙ ΚΝΑΚΙΩΝΟΣ, ΤΟΥΤΟΥΣ ΕΙΣΦΕΡΕΙΝ ΤΕ ΚΑΙ ΑΦΙΣΤΑΣΘΑΙ, ΔΑΜΩι ΔΕ ΤΑΝ ΚΥΡΙΑΝ ΗΜΕΝ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ» (όπως τη διασώζει ο Πλούταρχος), ετέθησαν οι Θεοί Ζεύς και Αθηνά ως επόπτες του πολιτεύματος, διατηρήθηκε η παλαιά φυλετική διαίρεση αλλά σε συνάρτηση εκείνης που είχε προκύψει εκ του εν Σπάρτη εδραίου βίου και των «συνοικισμών», ωρίσθησαν ως θεμελιώδεις αρχές της πόλεως οι 2 βασιλείς («Αρχαγέται»), η Γερουσία και η Εκκλησία του Δήμου (που οι μεταγενέστερες πηγές αποκαλούν και «Απέλλα») με συνεδριάσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα και, τέλος, διετυπώθη για πρώτη φορά εν Ελλάδι η δημοκρατική αρχή ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν εκ του σώματος των πολιτών και όλα τα αγαθά καταλήγουν υπέρ αυτού. Το τελευταίο, απετέλεσε  εξαιρετική παραχώρηση για τα πολιτικά και κοινωνικά πράγματα της συγκεκριμένης εποχής, η οποία μάλιστα ίσως και να εγέννησε ισχυρές αντιδράσεις των ισχυρών, δεδομένου ότι έναν περίπου αιώνα μετά την εφαρμογή της εδολοφονήθη υπ’ αυτών ο βασιλεύς Πολύδωρος.    
  
Η Εκκλησία του Δήμου, εκλέγουσα τα μέλη της «Γερωχίας» (Γερουσίας), τους Εφόρους και τους λοιπούς άρχοντες (τον Επιμελητή, τους 5 Συνάρχους, του Πυθίους, τους 20 Αρμοστές, τους Κρεοδέτες, τους Προξένους, τους 5 Πρέσβεις, τους 5 Αγαθοεργούς, τους Παιδονόμους, κ. ά.) ψηφίζουσα τους νόμους, επιλύουσα τις έριδες περί διαδοχής του θρόνου και αποφασίζουσα περί πολέμου ή ειρήνης, καθώς και περί συνθήκης ή περί συμμαχίας, είχε όλη την πολιτική δικαιοδοσία, στερούμενη έναντι της πολύ μεταγενεστέρας της αθηναϊκής που όλοι γνωρίζουμε, μόνον της δικαστικής εξουσίας την οποία ασκούσαν οι Βασιλείς, η Γερουσία, οι Έφοροι και άλλοι άρχοντες τους τίτλους των οποίων δεν γνωρίζουμε, άπαντες πάντως, πλην των βασιλέων, εκλεγέντες υπό του Δήμου και μόνον αυτού.    
    
  
(Από το βιβλίο του Βλάση Γ. Ρασσιά "Επίτομος Ιστορία των Σπαρτιατών", εκδόσεις "Ανοιχτή Πόλη")