Μτφρ. Νικόλαος Κοτσελίδης. 1978. Βατραχομυομαχία. Εισαγωγή – μετάφραση – σημειώσεις. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
© ΟΕΔΒ 1978
Μτφρ. Ιωάννης Βηλαράς. 1927. Ιωάννου Βηλαρά Ποιήματα και Πεζά τινα, εκδοθέντα παρά Αθανασίου Πολίτου. Κέρκυρα: Τυπογραφία της Διοικήσεως.
Βατραχομυομαχία (1-8)
Επίκληση στις Μούσες
|
Ἀρχόμενος πρώτης σελίδος χορὸν ἐξ Ἑλικῶνος ἐλθεῖν εἰς ἐμὸν ἦτορ ἐπεύχομαι εἵνεκ᾽ ἀοιδῆς, ἣν νέον ἐν δέλτοισιν ἐμοῖς ἐπὶ γούνασι θῆκα, δῆριν ἀπειρεσίην, πολεμόκλονον ἔργον Ἄρηος, 5εὐχόμενος μερόπεσσιν ἐς οὔατα πᾶσι βαλέσθαι πῶς μύες ἐν βατράχοισιν ἀριστεύσαντες ἔβησαν, γηγενέων ἀνδρῶν μιμούμενοι ἔργα Γιγάντων, ὡς λόγος ἐν θνητοῖσιν ἔην· τοίην δ᾽ ἔχεν ἀρχήν. |
|
Επίκληση στις Μούσες Την πρώτη μου σελίδα αρχίζοντας, ω Μούσες του Ελικώνα, γεμίστε την καρδιά μου δύναμη, να ψάλω το τραγούδι που τώρα στο χαρτί κρατώντας το τα γόνατα μού κόβει· η άσωτη μάχη που ο Άρης άναψεν, ο βροντοπολεμάρχος 5παρακαλώ σας κοσμοξάκουστη στ᾽ αυτιά ολωνών να φτάσει, οι ποντικοί πώς αντραγάθησαν σε μάχη με βατράχους, τολμώντας έργα σαν τους Γίγαντες, της Γης τους γιους τους γαύρους, κατά πώς ιστορούσαν οι άνθρωποι· και τέτοια στάθη η αρχή της. |
Αφορμή του πολέμου
Βατραχομυομαχία (9-55)
|
Μῦς ποτε διψαλέος γαλέης κίνδυνον ἀλύξας, 10πλησίον ἐν λίμνῃ λίχνον προσέθηκε γένειον, ὕδατι τερπόμενος μελιηδέϊ· τὸν δὲ κατεῖδε λιμνόχαρις πολύφημος, ἔπος δ᾽ ἐφθέγξατο τοῖον· Ξεῖνε τίς εἶ; πόθεν ἦλθες ἐπ᾽ ἠϊόνας; τίς ὁ φύσας; πάντα δ᾽ ἀλήθευσον, μὴ ψευδόμενόν σε νοήσω. 15εἰ γάρ σε γνοίην φίλον ἄξιον ἐς δόμον ἄξω· δῶρα δέ τοι δώσω ξεινήϊα πολλὰ καὶ ἐσθλά. εἰμὶ δ᾽ ἐγὼ βασιλεὺς Φυσίγναθος, ὃς κατὰ λίμνην τιμῶμαι βατράχων ἡγούμενος ἤματα πάντα· καί με πατὴρ Πηλεὺς ἀνεθρέψατο, Ὑδρομεδούσῃ 20μιχθεὶς ἐν φιλότητι παρ᾽ ὄχθας Ἠριδανοῖο. καὶ σὲ δ᾽ ὁρῶ καλόν τε καὶ ἄλκιμον ἔξοχον ἄλλων, σκηπτοῦχον βασιλῆα καὶ ἐν πολέμοισι μαχητὴν ἔμμεναι· ἀλλ᾽ ἄγε θᾶσσον ἑὴν γενεὴν ἀγόρευε. Τὸν δ᾽ αὖ Ψιχάρπαξ ἀπαμείβετο φώνησέν τε· 25τίπτε γένος τοὐμὸν ζητεῖς; δῆλον δ᾽ ἐν ἅπασιν ἀνθρώποις τε θεοῖς τε καὶ οὐρανίοις πετεηνοῖς. Ψιχάρπαξ μὲν ἐγὼ κικλήσκομαι· εἰμὶ δὲ κοῦρος Τρωξάρταο πατρὸς μεγαλήτορος· ἡ δέ νυ μήτηρ Λειχομύλη, θυγάτηρ Πτερνοτρώκτου βασιλῆος. 30γείνατο δ᾽ ἐν καλύβῃ με καὶ ἐξεθρέψατο βρωτοῖς, σύκοις καὶ καρύοις καὶ ἐδέσμασι παντοδαποῖσιν. πῶς δὲ φίλον ποιῇ με, τὸν ἐς φύσιν οὐδὲν ὁμοῖον; σοὶ μὲν γὰρ βίος ἐστὶν ἐν ὕδασιν· αὐτὰρ ἔμοιγε ὅσσα παρ᾽ ἀνθρώποις τρώγειν ἔθος· οὐδέ με λήθει 35ἄρτος τρισκοπάνιστος ἀπ᾽ εὐκύκλου κανέοιο, οὐδὲ πλακοῦς τανύπεπλος ἔχων πολὺ σησαμότυρον, οὐ τόμος ἐκ πτέρνης, οὐχ ἥπατα λευκοχίτωνα, οὐ τυρὸς νεόπηκτος ἀπὸ γλυκεροῖο γάλακτος, οὐ χρηστὸν μελίτωμα, τὸ καὶ μάκαρες ποθέουσιν, 40οὐδ᾽ ὅσα πρὸς θοίνας μερόπων τεύχουσι μάγειροι, κοσμοῦντες χύτρας ἀρτύμασι παντοδαποῖσιν. οὐδέποτε πτολέμοιο κακὴν ἀπέφυγον ἀϋτήν, ἀλλ᾽ εὐθὺς μετὰ μῶλον ἰὼν προμάχοισιν ἐμίχθην. ἄνθρωπον οὐ δέδια καί περ μέγα σῶμα φοροῦντα, 45ἀλλ᾽ ἐπὶ λέκτρον ἰὼν ἄκρον δάκτυλον δάκνω, καὶ πτέρνης λαβόμην, καὶ οὐ πόνος ἵκανεν ἄνδρα, νήδυμος οὐκ ἀπέφυγεν ὕπνος δάκνοντος ἐμεῖο. ἀλλὰ δύω μάλα πάντα τὰ δείδια πᾶσαν ἐπ᾽ αἶαν, κίρκον καὶ γαλέην, οἵ μοι μέγα πένθος ἄγουσιν, 50καὶ παγίδα στονόεσσαν, ὅπου δολόεις πέλε πότμος· πλεῖστον δὴ γαλέην περιδείδια, ἥ τις ἀρίστη, ἣ καὶ τρωγλοδύνοντα κατὰ τρώγλην ἐρεείνει. οὐ τρώγω ῥαφάνους, οὐ κράμβας, οὐ κολοκύντας, οὐ σεύτλοις χλωροῖς ἐπιβόσκομαι, οὐδὲ σελίνοις· 55ταῦτα γὰρ ὑμέτερ᾽ ἐστὶν ἐδέσματα τῶν κατὰ λίμνην. |
|
Αφορμή του πολέμου Ποντίκι διψασμένο ξέφυγε της γάτας τις λαχτάρες 10και πλάι στη λίμνη το λιχούδικο πηγούνι του ακουμπώντας, γλυκορουφούσε το μελίγλυκο νερό· κι εκεί το βλέπει πολυλογάς λιμνοκατοίκητος, κι αυτά του λέει τα λόγια: ― Ξένε, ποιός είσαι; και στ᾽ ακρόγιαλο πούθ᾽ ήρθες; Ποιός σου ο κύρης; Την πάσα αλήθειαν ομολόγα μου, μη σε γροικήσω ψεύτη. 15Αν γκαρδιακό σε νιώσω φίλο μου, στο σπίτι μου θα πάμε, θα σε φιλέψω, πλήθος όμορφα θα σου χαρίσω δώρα. Εγώ ᾽μαι ο Ρήγας Φουσκομάγουλος, που πάντα μες στη λίμνη ζω τιμημένος απ᾽ τους βάτραχους, αφέντης κι οδηγός τους. Ο κύρης μου ο Λασπάς μ᾽ ανάστησε, σαν μ᾽ ερωτολαχτάρα 20έσμιξε με τη Νερορήγισσα στου Ηριδανού τις όχθες. Όμως και συ φαντάζεις μου όμορφος, μες στους λεβέντες πρώτος βασιλοράβδη ρήγα σε θαρρώ, στις μάχες αντρειωμένον. Έλα λοιπόν, μίλα μου, βιάζομαι να μάθω τη γενιά σου. Τότε σ᾽ αυτόν ο Ψιχουλάρπαγας απηλογήθη κι είπε: 25― Γιατί ρωτάς με για το γένος μου; το ξέρει ο κόσμος όλος, το ξέρουν κι οι θνητοί κι οι αθάνατοι, ώς και τα ουρανοπούλια. Με ονοματίζουν Ψιχουλάρπαγα, κι είμαι του Ψωμοφάγου γιος, του τρανόκαρδου του κύρη μου· μάνα μου η Μυλογλύφτρα, η μοσκοθυγατέρα του τρανού του ρήγα Ξυγκομάση. 30Σε καλυβόσπιτο με γέννησε, κι αρχοντικιά η τροφή μου, καρύδια, σύκα κι ολονόστιμες θροφές λογιώ λογιώνε. Μα πώς να με λογιάσεις φίλο σου, που διόλου δε σου μοιάζω; Εσένα στα νερά είναι η ζήση σου· μα εγώ το ᾽χω συνήθεια να ροκανίζω όσα έχουν οι άνθρωποι στα σπίτια τους καλούδια. 35Ψωμί δε μου ξεφεύγει αφρόπλαστο σ᾽ ωριόκυκλο πανέρι, μήτε η γιομάτη σουσαμότυρο μακροπεπλούσα πίτα, μήτε κομμάτι από χοιρόμερο, σκωτάκια ασπροντυμένα, μήτε και το τυρί το νιόπηχτο απ᾽ το γλυκό το γάλα, μήτε η λαχταριστή μελόπιτα, που ώς κι οι θεοί ποθούνε, 40μήτε όσα σ᾽ ανθρωποξεφάντωσες μαγείροι μαστορεύουν στις χύτρες τεχνικά ταιριάζοντας λογιώ λογιώ νοστίμιες. Ποτέ δεν έφυγα απ᾽ το σάλαγο τον άγριο του πολέμου, στους μπροστομάχους πάντα ανάμεσα ρίχνομαι ευθύς στη μάχη. Δεν τον φοβάμαι εγώ τον άνθρωπο, τρανό κι ας έχει σώμα, 45μα του δαγκάνω τ᾽ ακροδάχτυλα στην κλίνη του γλιστρώντας· κι έτσι αλαφρά βουτάω τη φτέρνα του, που δε γροικάει τον πόνο, κι απ᾽ το βαθύ ύπνο δε σηκώνεται την ώρα που δαγκάνω. Μονάχα δυο είναι που μου φέρνουνε σ᾽ όλη τη γης τρομάρα· γάτα και κιρκινέζι από τη μια, τρανή μου δυστυχία, 50τ᾽ άλλο η παγίδα η πολυστέναχτη, που δόλιος μού είναι χάρος. Μα απ᾽ όλα πιότερο η ανήμερη μου φέρνει σύγκρυο η γάτα, γιατί πασκίζει ώς κι απ᾽ την τρύπα μου λες να με ξετρυπώσει. Δεν τρώω ραπάνια μήτε λάχανα, δεν τρώγω κολοκύθια, χλωρά κοκκινογούλια ή σέλινα δεν είν᾽ τροφή δική μου· 55αυτά για φαγητά σεις τα ᾽χετε, που ζείτε μες στη λίμνη. |
Βατραχομυομαχία (56-98)
| Πρὸς τάδε μειδήσας Φυσίγναθος ἀντίον ηὔδα· ξεῖνε λίην αὐχεῖς ἐπὶ γαστέρι· ἔστι καὶ ἡμῖν πολλὰ μάλ᾽ ἐν λίμνῃ καὶ ἐπὶ χθονὶ θαύματ᾽ ἰδέσθαι. ἀμφίβιον γὰρ ἔδωκε νομὴν βατράχοισι Κρονίων, 60σκιρτῆσαι κατὰ γαῖαν, ἐν ὕδασι σῶμα καλύψαι, στοιχείοις διττοῖς μεμερισμένα δώματα ναίειν. εἰ δ᾽ ἐθέλεις καὶ ταῦτα δαήμεναι εὐχερές ἐστι· βαῖνέ μοι ἐν νώτοισι, κράτει δέ με μήποτ᾽ ὀλίσθῃς, ὅππως γηθόσυνος τὸν ἐμὸν δόμον εἰσαφίκηαι. 65Ὣς ἄρ᾽ ἔφη καὶ νῶτ᾽ ἐδίδου· ὁ δ᾽ ἔβαινε τάχιστα χεῖρας ἔχων τρυφεροῖο κατ᾽ αὐχένος ἅμματι κούφῳ. καὶ τὸ πρῶτον ἔχαιρεν ὅτ᾽ ἔβλεπε γείτονας ὅρμους, νήξει τερπόμενος Φυσιγνάθου· ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥα κύμασι πορφυρέοισιν ἐκλύζετο πολλὰ δακρύων 70ἄχρηστον μετάνοιαν ἐμέμφετο, τίλλε δὲ χαίτας, καὶ πόδας ἔσφιγγεν κατὰ γαστέρος, ἐν δέ οἱ ἦτορ πάλλετ᾽ ἀηθείῃ καὶ ἐπὶ χθόνα βούλεθ᾽ ἱκέσθαι· δεινὰ δ᾽ ὑπεστενάχιζε φόβου κρυόεντος ἀνάγκῃ. οὐρὴν μὲν πρῶτ᾽ ἔπλασ᾽ ἐφ᾽ ὕδασιν ἠΰτε κώπην 75σύρων, εὐχόμενος δὲ θεοῖς ἐπὶ γαῖαν ἱκέσθαι ὕδασι πορφυρέοισιν ἐκλύζετο, πολλὰ δ᾽ ἐβώστρει· καὶ τοῖον φάτο μῦθον ἀπὸ στόματός τ᾽ ἀγόρευσεν· Οὐχ οὕτω νώτοισιν ἐβάστασε φόρτον ἔρωτος ταῦρος ὅτ᾽ Εὐρώπην διὰ κύματος ἦγ᾽ ἐπὶ Κρήτην 80ὡς μῦν ἁπλώσας ἐπινώτιον ἦγεν ἐς οἶκον βάτραχος ὑψώσας ὠχρὸν δέμας ὕδατι λευκῷ. Ὕδρος δ᾽ ἐξαίφνης ἀνεφαίνετο, πικρὸν ὅραμα ἀμφοτέροις· ὀρθὸν δ᾽ ὑπὲρ ὕδατος εἶχε τράχηλον. τοῦτον ἰδὼν κατέδυ Φυσίγναθος, οὔ τι νοήσας 85οἷον ἑταῖρον ἔμελλεν ἀπολλύμενον καταλείπειν. δῦ δὲ βάθος λίμνης καὶ ἀλεύατο κῆρα μέλαιναν. κεῖνος δ᾽ ὡς ἀφέθη, πέσεν ὕπτιος εὐθὺς ἐφ᾽ ὕδωρ, καὶ χεῖρας ἔσφιγγε καὶ ὀλλύμενος κατέτριζε. πολλάκι μὲν κατέδυνεν ὑφ᾽ ὕδατι, πολλάκι δ᾽ αὖτε 90λακτίζων ἀνέδυνε· μόρον δ᾽ οὐκ ἦν ὑπαλύξαι. δευόμεναι δὲ τρίχες πλεῖον βάρος εἷλκον ἐπ᾽ αὐτῷ· ὕδασι δ᾽ ὀλλύμενος τοίους ἐφθέγξατο μύθους· Οὐ λήσεις δολίως Φυσίγναθε ταῦτα ποιήσας, ναυηγὸν ῥίψας ἀπὸ σώματος ὡς ἀπὸ πέτρης. 95οὐκ ἄν μου κατὰ γαῖαν ἀμείνων ἦσθα κάκιστε παγκρατίῳ τε πάλῃ τε καὶ εἰς δρόμον· ἀλλὰ πλανήσας εἰς ὕδωρ μ᾽ ἔρριψας. ἔχει θεὸς ἔκδικον ὄμμα. ποινὴν σὺ τίσεις μυῶν στρατῷ οὐδ᾽ ὑπαλύξεις. |
|
Σ᾽ αυτά αποκρίθη ο Φουσκομάγουλος χαμογελώντας κι είπε: ― Για την κοιλιά σαν κούρκος φούσκωσες, ξένε· κι εμείς στη λίμνη και στη στεριά πολλά χαιρόμαστε, που θάμα να τα βλέπεις. Διπλή ζωή, διπλό βοσκότοπο χάρισε στα βατράχια 60του Κρόνου ο γιος, στης γης πηδήματα να κάνουν, να βουτάνε στη λίμνη κι έτσι διπλομοίραστη την κατοικιά τους να ᾽χουν. Κι αν θες να δεις, να μάθεις, εύκολα κι αυτό μπορεί να γίνει. Πήδα στην πλάτη μου και κράτα με γερά, μήπως γλιστρήσεις, κι έτσι με την καρδιά σου ολόχαρη στ᾽ αρχοντικό μου μπαίνεις. 65Έτσι είπε και την πλάτη του έσκυψε· κι ευθύς ανέβη εκείνος γύρω τα χέρια αλαφροδένοντας στον τρυφερό λαιμό του. Χαιρόταν στην αρχή γιατί έβλεπε τ᾽ αραξοβόλια δίπλα, ονειρεμένο το ταξίδι τους· μα ξαφνικά σαν είδε τα σκούρα να τον ζώνουν κύματα, κορόμηλο το δάκρυ, 70κλαιγόταν, μα η μετάνοια ανώφελη, τραβούσε τα μαλλιά του, τα πόδια κάτω απ᾽ την κοιλιά έσφιγγε και μέσα του η καρδιά του σπαρτάριζε γιατί ήταν άμαθη, και τη στεριά ποθούσε. Βαριά αναστέναζε και πάγωσε το αίμα του απ᾽ το φόβο. Σαν το κουπί η ουρά του πίσω του μες στα νερά σερνόταν, 75κι ως στους θεούς έκανε δέηση να βγει, στεριά να πιάσει, νερά ολοσκότεινα τον έλουζαν κι όλο έκραζε βοήθεια. Κι από το στόμα του σαν ρήτορας αυτό το λόγο βγάζει: «Στη ράχη του όμοια δεν κουβάλησε το ερωτικό φορτίο μεσ᾽ απ᾽ το κύμα ο Ταύρος φέρνοντας στην Κρήτη την Ευρώπη, 80ως κουβαλάει εμέ στο σπίτι του, στην πλάτη του απλωμένον, ο βάτραχος σ᾽ αφρούς σηκώνοντας το ολόχλωμό του σώμα». Ξάφνου μια νεροφίδα πρόβαλε, φριχτό και για τους δυο τους θέαμα· το κεφάλι ορθόστητο πα στα νερά κρατούσε. Μόλις την είδε ο Φουσκομάγουλος, βούτηξε κι ούτε νοιάστη 85που έτσι το σύντροφό του θ᾽ άφηνε ν᾽ αφανιστεί· στης λίμνης τα βάθη χώθηκε και γλίτωσε από το μαύρο χάρο. Πετάχτη ο ποντικός κι ανάσκελα μες στα νερά ξαπλώθη, τα χέρια του έσφιγγε και τσίριζε το τέλος του γροικώντας. Πολλές φορές στον πάτο βούλιαξε, πολλές γοργοκλοτσώντας 90απάνω ανέβαινε, μα αδύνατο του χάρου να ξεφύγει. Μούσκεμα τα μαλλιά του πιότερο το σώμα του βαραίναν. Κι έτσι όπως τα νερά τον έπνιγαν, λέει τούτες τις φοβέρες. ― Θα το πληρώσεις, Φουσκομάγουλε, το δόλιο φέρσιμό σου, γιατί απ᾽ το σώμα σου με πέταξες σαν ναυαγό από βράχο. 95Δε θα ᾽σουν στη στεριά, πανάθλιε, διόλου καλύτερός μου στην πάλη, στις γροθιές, στο τρέξιμο· μα ξεπλανεύοντάς με, ύπουλα στα νερά με πέταξες. Τα βλέπει ο θεός και κρίνει. Ο ποντικοστρατός εκδίκηση θα πάρει, δε γλιτώνεις. |
Πολεμικά συμβούλια – Εξοπλισμοί αντιπάλων
Βατραχομυομαχία (99-131)
| Ὣς εἰπὼν ἀπέπνευσεν ἐν ὕδασι· τὸν δὲ κατεῖδεν 100Λειχοπίναξ ὄχθῃσιν ἐφεζόμενος μαλακῇσιν· δεινὸν δ᾽ ἐξολόλυξε, δραμὼν δ᾽ ἤγγειλε μύεσσιν. ὡς δ᾽ ἔμαθον τὴν μοῖραν ἔδυ χόλος αἰνὸς ἅπαντας. καὶ τότε κηρύκεσσιν ἑοῖς ἐκέλευσαν ὑπ᾽ ὄρθρον κηρύσσειν ἀγορήνδ᾽ ἐς δώματα Τρωξάρταο, 105πατρὸς δυστήνου Ψιχάρπαγος, ὃς κατὰ λίμνην ὕπτιος ἐξήπλωτο νεκρὸν δέμας, οὐδὲ παρ᾽ ὄχθαις ἦν ἤδη τλήμων, μέσσῳ δ᾽ ἐπενήχετο πόντῳ. ὡς δ᾽ ἦλθον σπεύδοντες ἅμ᾽ ἠοῖ, πρῶτος ἀνέστη Τρωξάρτης ἐπὶ παιδὶ χολούμενος, εἶπέ τε μῦθον· 110Ὦ φίλοι εἰ καὶ μοῦνος ἐγὼ κακὰ πολλὰ πέπονθα ἐκ βατράχων, ἡ πεῖρα κακὴ πάντεσσι τέτυκται. εἰμὶ δ᾽ ἐγὼ δύστηνος ἐπεὶ τρεῖς παῖδας ὄλεσσα. καὶ τὸν μὲν πρῶτόν γε κατέκτανεν ἁρπάξασα ἔχθιστος γαλέη, τρώγλης ἔκτοσθεν ἑλοῦσα. 115τὸν δ᾽ ἄλλον πάλιν ἄνδρες ἀπηνέες ἐς μόρον εἷλξαν καινοτέραις τέχναις ξύλινον δόλον ἐξευρόντες, ἣν παγίδα καλέουσι, μυῶν ὀλέτειραν ἐοῦσαν. ὃ τρίτος ἦν ἀγαπητὸς ἐμοὶ καὶ μητέρι κεδνῇ, τοῦτον ἀπέπνιξεν Φυσίγναθος ἐς βυθὸν ἄξας. 120ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽ ὁπλίζεσθε καὶ ἐξέλθωμεν ἐπ᾽ αὐτοὺς σώματα κοσμήσαντες ἐν ἔντεσι δαιδαλέοισιν. Ταῦτ᾽ εἰπὼν ἀνέπεισε καθοπλίζεσθαι ἅπαντας. καὶ τοὺς μέν ῥ᾽ ἐκόρυσσεν Ἄρης πολέμοιο μεμηλώς· κνημῖδας μὲν πρῶτον ἐφήρμοσαν εἰς δύο μηρούς, 125ῥήξαντες κυάμους χλωρούς, εὖ δ᾽ ἀσκήσαντες, οὓς αὐτοὶ διὰ νυκτὸς ἐπιστάντες κατέτρωξαν. θώρηκας δ᾽ εἶχον καλαμοστεφέων ἀπὸ βυρσῶν, οὓς γαλέην δείραντες ἐπισταμένως ἐποίησαν. ἀσπὶς δ᾽ ἦν λύχνου τὸ μεσόμφαλον· ἡ δέ νυ λόγχη 130εὐμήκης βελόνη, παγχάλκεον ἔργον Ἄρηος· ἡ δὲ κόρυς τὸ λέπυρον ἐπὶ κροτάφοις ἐρεβίνθου. |
|
Πολεμικά συμβούλια – Εξοπλισμοί αντιπάλων Έτσι σαν είπε αυτός ξεψύχησε στη λίμνη· μα τον είδε 100ο Πιατογλύφτης που στ᾽ ακρόγιαλο καθόταν και θωρούσε· σκούζει στριγκά κι ό,τι είδε τρέχοντας στους ποντικούς μηνάει. Άγρια τους έπιασε όλους μάνητα τη συμφορά σαν μάθαν. Τους κράχτες τους αμέσως πρόσταξαν, πριν φέξει, όλους να κράξουν, να συναχτούνε στ᾽ αρχοντόσπιτο του άρχοντα Ψωμοφάγου, 105κυρού του δόλιου Ψιχουλάρπαγα, π᾽ ανάσκελα στη λίμνη είχε απλωθεί κουφάρι πια άψυχο, κι ούτε κοντά στις όχθες ο δύστυχος, μα μεσοπέλαγα πα στα νερά πλανιόταν. Με βιάση ως μαζωχτήκαν σύναυγα, σηκώθη πρώτος πρώτος, καημό γιομάτος για το σπλάχνο του, και λέει ο Ψωμοφάγος: 110― Μόλο που εγώ μονάχα, φίλοι μου, πολλά κακά ᾽χω πάθει απ᾽ τους βατράχους, όλους πρόσβαλε το κάμωμά τους τούτο. Δύστυχος είμαι εγώ, γιατί έχασα τρεις γιους μου, τρεις λεβέντες. Τον πρώτο μου στα νύχια αρπάζοντας τον ξέσκισεν η γάτα, η τρισκατάρατη βουτώντας τον αλάργα απ᾽ τη φωλιά του. 115Το δεύτερο άνθρωποι σκληρόκαρδοι στο θάνατο το σύραν, με τα καινούρια τους τεχνάσματα, τη μηχανή από ξύλο, που είναι για τα ποντίκια θάνατος και που τη λεν παγίδα. Τον τρίτο, που κι εγώ κι η μάνα του τον είχαμε ακριβό μας, τον παρασέρνει ο Φουσκομάγουλος και στο βυθό τον πνίγει. 120Εμπρός λοιπόν τα πολυξόμπλιαστα ζωστείτε τ᾽ άρματά σας κι αρματωμένοι καταπάνω τους αμέσως να ριχτούμε. Έτσι είπε κι όλους τούς ξεσήκωσε τις πανοπλίες να βάλουν, κι άναβε ο Άρης, πολεμόχαρος, τον πόθο τους για μάχη. Κνημίδες πρώτα αυτοί συνταίριασαν στα δυο μεριά τους γύρω 125από χλωρά μαστοροδούλευτα κουκιά, που τα τσακίσαν κι ολονυχτίς καλά ροκάνισαν με προσοχή περίσσια. Θώρακες τεχνικά μαστόρεψαν από κομμάτια δέρμα μιας γάτας που έγδαραν, κι απάνω τους καλάμια πλήθος στρώσαν. Του λυχναριού το αφάλι φόρεσαν γι᾽ ασπίδα· και στο χέρι 130μακριά βελόνα το κοντάρι τους, ολόχαλκο έργο του Άρη. Βάλαν και κράνη στα μελίγγια τους το τσόφλι απ᾽ το ρεβίθι. |
Βατραχομυομαχία (132-167)
| Οὕτω μὲν μύες ἦσαν ἔνοπλοι· ὡς δ᾽ ἐνόησαν βάτραχοι ἐξανέδυσαν ἀφ᾽ ὕδατος, ἐς δ᾽ ἕνα χῶρον ἐλθόντες βουλὴν ξύναγον πολέμοιο κακοῖο. 135σκεπτομένων δ᾽ αὐτῶν πόθεν ἡ στάσις ἢ τίς ὁ θρύλλος, κῆρυξ ἐγγύθεν ἦλθε φέρων ῥάβδον μετὰ χερσίν, Τυρογλύφου υἱὸς μεγαλήτορος Ἐμβασίχυτρος, ἀγγέλλων πολέμοιο κακὴν φάτιν, εἶπέ τε τοῖα· Ὦ βάτραχοι, μύες ὔμμιν ἀπειλήσαντες ἔπεμψαν 140εἰπεῖν ὁπλίζεσθαι ἐπὶ πτόλεμόν τε μάχην τε. εἶδον γὰρ καθ᾽ ὕδωρ Ψιχάρπαγα ὅν περ ἔπεφνεν ὑμέτερος βασιλεὺς Φυσίγναθος. ἀλλὰ μάχεσθε οἵ τινες ἐν βατράχοισιν ἀριστῆες γεγάατε. Ὣς εἰπὼν ἀπέφηνε· λόγος δ᾽ εἰς οὔατα πάντων 145εἰσελθὼν ἐτάραξε φρένας βατράχων ἀγερώχων· μεμφομένων δ᾽ αὐτῶν Φυσίγναθος εἶπεν ἀναστάς· Ὦ φίλοι οὐκ ἔκτεινον ἐγὼ μῦν, οὐδὲ κατεῖδον ὀλλύμενον· πάντως δ᾽ ἐπνίγη παίζων παρὰ λίμνην, νήξεις τὰς βατράχων μιμούμενος· οἱ δὲ κάκιστοι 150νῦν ἐμὲ μέμφονται τὸν ἀναίτιον· ἀλλ᾽ ἄγε βουλὴν ζητήσωμεν ὅπως δολίους μύας ἐξολέσωμεν. τοιγὰρ ἐγὼν ἐρέω ὥς μοι δοκεῖ εἶναι ἄριστα. σώματα κοσμήσαντες ἐν ὅπλοις στῶμεν ἅπαντες ἄκροις πὰρ χείλεσσιν, ὅπου κατάκρημνος ὁ χῶρος· 155ἡνίκα δ᾽ ὁρμηθέντες ἐφ᾽ ἡμέας ἐξέλθωσι, δραξάμενοι κορύθων, ὅς τις σχεδὸν ἀντίος ἔλθῃ, ἐς λίμνην αὐτοὺς σὺν ἐκείναις εὐθὺ βάλωμεν. οὕτω γὰρ πνίξαντες ἐν ὕδασι τοὺς ἀκολύμβους στήσομεν εὐθύμως τὸ μυοκτόνον ὧδε τρόπαιον. 160Ὣς εἰπὼν ἀνέπεισε καθοπλίζεσθαι ἅπαντας. φύλλοις μὲν μαλαχῶν κνήμας ἑὰς ἀμφεκάλυψαν, θώρηκας δ᾽ εἶχον καλῶν χλοερῶν ἀπὸ σεύτλων, φύλλα δὲ τῶν κραμβῶν εἰς ἀσπίδας εὖ ἤσκησαν, ἔγχος δ᾽ ὀξύσχοινος ἑκάστῳ μακρὸς ἀρήρει, 165καί ῥα κέρα κοχλιῶν λεπτῶν ἐκάλυπτε κάρηνα. φραξάμενοι δ᾽ ἔστησαν ἐπ᾽ ὄχθαις ὑψηλαῖσι σείοντες λόγχας, θυμοῦ δ᾽ ἔμπλητο ἕκαστος. |
|
Οι ποντικοί ζωστήκαν τ᾽ άρματα· μα τότε, σαν τους είδαν, έξω απ᾽ τη λίμνη ευθύς οι βάτραχοι πηδούν, δρομώντας φτάνουν σε μια απλωσιά και για τον πόλεμο συμβούλιο συγκαλούνε. 135Κι ως στ᾽ αναπάντεχο ξεσήκωμα πασχίζαν άκρη νά βρουν, ήρθε κοντά τους ένας κήρυκας, ραβδί στο χέρι εκράτει, του Τυρογλύφτη του τρανόκαρδου το τέκνο, ο Χυτροβούτας και του πολέμου μαύρο μήνυμα μηνάει μ᾽ αυτά τα λόγια: ― Οι ποντικοί σε σας, ω βάτραχοι, με στείλαν με φοβέρες, 140ζητούν ν᾽ αρματωθείτε, πόλεμος θ᾽ αρχίσει κι άγρια μάχη. Γιατί είδαν που τον Ψιχουλάρπαγα τον έπνιξε στη λίμνη ο ρήγας σας ο Φουσκομάγουλος. Εμπρός λοιπόν για μάχη όσοι αντρειωμένοι μες στους βάτραχους λογιούνται παλικάρια. Μίλησε ορθά, κοφτά, ξεκάθαρα· κι οι λόγοι του ακουστήκαν 145σ᾽ όλους, κι οι βάτραχοι ταράχτηκε η περήφανη ψυχή τους. Κατάκριναν το Φουσκομάγουλο, κι αυτός σηκώθη κι είπε: ― Φίλοι μου, εγώ δεν τον θανάτωσα τον ποντικό, κι ούτε είδα το πώς εχάθη· ατός του πνίγηκε παίζοντας πλάι στη λίμνη σαν βάτραχος κολύμπι θέλοντας να κάνει· και νά τώρα, 150σ᾽ εμέ τα ρίχνουν, που δεν έφταιξα, οι παμπόνηροι· μα ελάτε, να βρούμε τρόπο ν᾽ αφανίσουμε τα δολερά ποντίκια. Λοιπόν εγώ θα πω τη γνώμη μου, σαν πιο σωστό ποιό κρίνω. Όλοι μας τ᾽ άρματα ν᾽ αρπάξουμε και να παραταχτούμε στις όχθες δίπλα, εκεί που απότομος κι όλο γκρεμούς ο τόπος. 155Και σαν κινήσουν καταπάνω μας και κάνουν το γιουρούσι, από τα κράνη τους αδράχνοντας τον κάθε οχτρό, σαν φτάσει μπροστά μας, ίσια να τους σπρώξουμε μαζί μ᾽ αυτά στη λίμνη. Εκεί στα σίγουρα τους πνίγουμε, δεν ξέρουν και κολύμπι, και το ποντικοκτόνο τρόπαιό μας θα στήσουμε, ω χαρά μας! 160Έτσι είπε κι όλους τούς ξεσήκωσε τις πανοπλίες να βάλουν. Με φύλλα από μολόχες σκέπασαν τα πόδια γύρω γύρω, θώρακες φόρεσαν απ᾽ όμορφα χλωρά κοκκινογούλια, με μαστοριά από λαχανόφυλλα συνταίριασαν ασπίδες, βούρλο μακρύ και μυτερό άρμοσε καθένας τους για δόρυ, 165και με μικρών σαλιάγκων καύκαλα σκεπάσαν τα κεφάλια. Αρματωμένοι παρατάχτηκαν πλάι στις ψηλές τις όχθες, κουνώντας τα κοντάρια· γέμισε πολέμου ορμή η ψυχή τους. |
Συνέλευση των θεών
Βατραχομυομαχία (168-198)
| ὺς δὲ θεοὺς καλέσας εἰς οὐρανὸν ἀστερόεντα, καὶ πολέμου πληθὺν δείξας κρατερούς τε μαχητάς, 170πολλοὺς καὶ μεγάλους ἠδ᾽ ἔγχεα μακρὰ φέροντας, οἷος Κενταύρων στρατὸς ἔρχεται ἠὲ Γιγάντων, ἡδὺ γελῶν ἐρέεινε· τίνες βατράχοισιν ἀρωγοὶ ἢ μυσὶν ἀθανάτων; καὶ Ἀθηναίην προσέειπεν· Ὦ θύγατερ μυσὶν ἦ ῥα βοηθήσουσα πορεύσῃ; 175καὶ γὰρ σοῦ κατὰ νηὸν ἀεὶ σκιρτῶσιν ἅπαντες κνίσῃ τερπόμενοι καὶ ἐδέσμασι παντοδαποῖσιν. Ὣς ἄρ᾽ ἔφη Κρονίδης· τὸν δὲ προσέειπεν Ἀθήνη· ὦ πάτερ οὐκ ἄν πώ ποτ᾽ ἐγὼ μυσὶ τειρομένοισιν ἐλθοίμην ἐπαρωγός, ἐπεὶ κακὰ πολλά μ᾽ ἔοργαν 180στέμματα βλάπτοντες καὶ λύχνους εἵνεκ᾽ ἐλαίου. τοῦτο δέ μοι λίην ἔδακε φρένας οἷον ἔρεξαν. πέπλον μου κατέτρωξαν ὃν ἐξύφηνα καμοῦσα ἐκ ῥοδάνης λεπτῆς καὶ στήμονα μακρὸν ἔνησα, τρώγλας τ᾽ ἐμποίησαν· ὁ δ᾽ ἠπητής μοι ἐπέστη 185καὶ πράσσει με τόκον· τὸ δὲ ῥίγιον ἀθανάτοισιν. χρησαμένη γὰρ ἔνησα καὶ οὐκ ἔχω ἀνταποδοῦναι. ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς βατράχοισιν ἀρηγέμεναι βουλήσω. εἰσὶ γὰρ οὐδ᾽ αὐτοὶ φρένας ἔμπεδοι, ἀλλά με πρῴην ἐκ πολέμου ἀνιοῦσαν ἐπεὶ λίην ἐκοπώθην, 190ὕπνου δευομένην οὐκ εἴασαν θορυβοῦντες οὐδ᾽ ὀλίγον καταμῦσαι· ἐγὼ δ᾽ ἄϋπνος κατεκείμην· τὴν κεφαλὴν ἀλγοῦσαν, ἕως ἐβόησεν ἀλέκτωρ. ἀλλ᾽ ἄγε παυσώμεσθα θεοὶ τούτοισιν ἀρήγειν, μή κέ τις ὑμείων τρωθῇ βέλει ὀξυόεντι· 195εἰσὶ γὰρ ἀγχέμαχοι, εἰ καὶ θεὸς ἀντίον ἔλθοι· πάντες δ᾽ οὐρανόθεν τερπώμεθα δῆριν ὁρῶντες. Ὣς ἄρ᾽ ἔφη· καὶ τῇ γε θεοὶ ἐπεπείθοντ᾽ ἄλλοι, πάντες δ᾽ αὖτ᾽ εἰσῆλθον ἀολλέες εἰς ἕνα χῶρον. |
|
Συνέλευση των θεών Κι ο Δίας τότε στον αστρόσπαρτο ουρανό τους θεούς συνάζει, τους έδειξε το πλήθος τ᾽ άρματα, τους μαχητές τους γαύρους, 170πολλούς, ψηλόκορμους, με δόρατα μακριά, θαρρείς ασκέρι Κενταύρων, που για μάχη κίνησε, θαρρείς στρατός Γιγάντων, και με γλυκό ρωτάει χαμόγελο: ― Ποιοί θα βοηθήστε τώρα βατράχια γιά ποντίκια; Κι ύστερα στην Αθηνά γυρίζει: Τους ποντικούς αλήθεια, κόρη μου, θα τρέξεις να συνδράμεις; 175Όλοι τους στο ναό σου ολόγυρα χοροπηδούν ολοένα, την κνίσσα οσμίζονται και χαίρονται φαγιά λογιώ λογιώνε. Έτσι του Κρόνου ο γιος εμίλησε· κι η Αθηνά αποκρίθη. ― Πατέρα, τα ποντίκια αδύνατο ποτέ να τα βοηθήσω, κι ας κινδυνεύουν, γιατί μου ᾽καναν πολλές ζημιές ώς τώρα, 180καταρημάζοντας τα στέμματα, των λυχναριών το λάδι. Και πιο πολύ η καρδιά μου σπάραξε για τούτο που σκαρώσαν. Τον πέπλο μου τον καταρήμαξαν, που γνέθοντας ατή μου μακρύ στημόνι με λεπτή κλωστή τον ύφανα με κόπο, κι ολούθε τρύπες μού τον γέμισαν· κι ο μάστορης που μου ήρθε, 185για να τον φκιάσει πήρε διάφορο· γι᾽ αθάνατους φριχτό ᾽ναι, έγνεσα δανεικά κι αδύνατο τα δανεικά να δώσω. Μα μήτε τους βατράχους θα ᾽θελα να τρέξω να συνδράμω· γιατί κι αυτοί είναι κουφιοκέφαλοι· έτσι, προχτές ακόμα, καθώς γυρνούσα από τον πόλεμο και κατακουρασμένη 190ύπνο ποθούσα, αυτοί δε μ᾽ άφησαν με τα κροάσματά τους να κλείσω μια στιγμή τα μάτια μου· ξάπλωσα δίχως ύπνο, με πονοκέφαλο, ώσπου λάλησε κι ο κόκορας. Μα ελάτε μακριά απ᾽ τον πόλεμο να μείνουμε, να μην τους βοηθάμε, μήπως λαβώσει και κανέναν σας το σουβλερό κοντάρι. 195Γιατί και με θεό τα βάζουνε, αν έρθει αντίμαχός τους. Μόνο απ᾽ τον ουρανό ας χαιρόμαστε θωρώντας την αμάχη. Έτσι είπε· κι άκουσαν τα λόγια της οι αθάνατοι και πάλι όλοι τους σ᾽ ένα δώμα μπήκανε να κάνουνε σεργιάνι. |
Η φονική μάχη
Βατραχομυομαχία (199-229)
| καὶ τότε κώνωπες μεγάλας σάλπιγγας ἔχοντες 200δεινὸν ἐσάλπιγξαν πολέμου κτύπον· οὐρανόθεν δὲ Ζεὺς Κρονίδης βρόντησε, τέρας πολέμοιο κακοῖο. Πρῶτος δ᾽ Ὑψιβόας Λειχήνορα οὔτασε δουρὶ ἑσταότ᾽ ἐν προμάχοις κατὰ γαστέρα ἐς μέσον ἧπαρ· κὰδ δ᾽ ἔπεσεν πρηνής, ἁπαλὰς δ᾽ ἐκόνισεν ἐθείρας. 205δούπησεν δὲ πεσών, ἀράβησε δὲ τεύχε᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ. Τρωγλοδύτης δὲ μετ᾽ αὐτὸν ἀκόντισε Πηλείωνος, πῆξεν δ᾽ ἐν στέρνῳ στιβαρὸν δόρυ· τὸν δὲ πεσόντα εἷλε μέλας θάνατος, ψυχὴ δ᾽ ἐκ σώματος ἔπτη. Σευτλαῖον δ᾽ ἂρ ἔπεφνε βαλὼν κέαρ Ἐμβασίχυτρος, 210Ἀρτοφάγος δὲ Πολύφωνον κατὰ γαστέρα τύψε· ἤριπε δὲ πρηνής, ψυχὴ δὲ μελέων ἐξέπτη. Λιμνόχαρις δ᾽ ὡς εἶδεν ἀπολλύμενον Πολύφωνον, Τρωγλοδύτην ἁπαλοῖο δι᾽ αὐχένος τρῶσεν ἐπιφθὰς Ὠκιμίδην δ᾽ ἄχος εἷλε καὶ ἤλασεν ὀξέϊ σχοίνῳ 215οὐδ᾽ ἐξέσπασεν ἔγχος ἐναντίον· ὡς δ᾽ ἐνόησε Λειχήνωρ δ᾽ αὐτοῖο τιτύσκετο δουρὶ φαεινῷ καὶ βάλεν, οὐδ᾽ ἀφάμαρτε καθ᾽ ἧπαρ· ὡς δ᾽ ἐνόησε Κοστοφάγον φεύγοντα βαθείαις ἔμπεσεν ὄχθαις. ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἀπέληγε μάχης ἀλλ᾽ ἤλασεν αὐτόν· 220κάππεσε δ᾽, οὐκ ἀνένευσεν, ἐβάπτετο δ᾽ αἵματι λίμνη πορφυρέῳ, αὐτὸς δὲ παρ᾽ ἠιόν᾽ ἐξετανύσθη, χορδῇσιν λιπαρῇσί τ᾽ ἐπορνύμενος λαγόνεσσιν. Τυροφάγον δ᾽ αὐτῇσιν ἐπ᾽ ὄχθαις ἐξενάριξεν. Πτερνογλύφον δὲ ἰδὼν Καλαμίνθιος ἐς φόβον ἦλθεν, 225ἥλατο δ᾽ ἐς λίμνην φεύγων τὴν ἀσπίδα ῥίψας. Λιτραῖον δ᾽ ἀρ᾽ ἔπεφνεν ἀμύμων Βορβοροκοίτης, Ὑδρόχαρις δ᾽ ἔπεφνεν Πτερνοφάγον βασιλῆα, χερμαδίῳ πλήξας κατὰ βρέγματος· ἐγκέφαλος δὲ ἐκ ῥινῶν ἔσταξε, παλάσσετο δ᾽ αἵματι γαῖα. |
|
Η φονική μάχη Και τότε σάλπιγγες αρπάζοντας στα χέρια τα κουνούπια 200το φοβερό της μάχης σάλπισμα σαλπίσαν· κι απ᾽ τα ουράνια του Κρόνου ο γιος ο Δίας εβρόντησε, σημάδι του πολέμου. Με δόρυ πρώτος ο Βροντόλαλος χτυπάει τον Αντρογλύφτη μες στους προμάχους στο κατώκοιλο και του τρυπάει το σκώτι. Μπρούμυτα αυτός σωριάστη, γέμισε η λεπτή του χαίτη σκόνη. 205Με βρόντο πέφτει κι από πάνω του βροντήξαν τ᾽ άρματά του. Κι ο Τρυποφράκτης τότε χτύπησε και το βαρύ κοντάρι στο στήθος του Λασπίδη κάρφωσε· σωριάστη αυτός και μαύρος χάρος τον βρήκε, κι απ᾽ το σώμα του μακριά πετάει η ψυχή του. Τον Παντζαρά χτυπάει κατάστηθα, σκοτώνει ο Χυτροβούτας. 210Τον Φωνακλά στο κατωκοίλι του χτυπάει ο Ψωμοψάχτης, σωριάστη πίστομα, απ᾽ τα μέλη του μακριά πετάει η ψυχή του. Τον Φωνακλά σαν είδε οπού ᾽σβηνε, χυμά ο Βαλτίσιος, τρέχει, τον Τρυποφράκτη φτάνει, τον χτυπά, στο σβέρκο τον πληγώνει. Βλέπει ο Βασιλικιώτης, θύμωσε, και στο Βαλτίσιο μπήγει 215καλάμι σουβλερό και τ᾽ άφησε μπηγμένο· κι ως τους είδε, με το λαμπρό του τον σημάδεψε κοντάρι κι ο Αντρογλύφτης και τον καρφώνει, δεν αστόχησε, στο σκώτι· μα σαν είδε το Ριζοφάγο, που γοργόφευγε, τον κυνηγάει στις όχθες, και μήτε εκεί τον απαράτησε, του ρίχνει, πέφτει εκείνος 220κάτω και δε ματασηκώθηκε και με το σκούρο του αίμα βάφτηκε η λίμνη· στην ακρογιαλιά μακρύς, φαρδύς ξαπλώθη κι απάνω στ᾽ άντερά του πήδαγε και στα παχιά λαγόνια. Στην όχθη κι ο Λιμνιώτης σκύλεψε νεκρό τον Τυροφάγο. Τον Τσικνογλύφτη σαν αντίκρισε, με τρόμο ο Καλαμιώτης 225πέταξε την ασπίδα, πήδηξε και χώθηκε στη λίμνη. Προβάλλει ο Λασποσπίτης ο άψεγος, τον Σαπουνά σκοτώνει. Κι ο Νερορούφας εθανάτωσε το ρήγα Παστρουμάδη, τρανή πετώντας στο κεφάλι του κοτρόνα· τα μυαλά του χύθηκαν από τα ρουθούνια του κι η γης εγέμισε αίμα. |
Βατραχομυομαχία (230-271)
| Λειχοπίναξ δ᾽ ἔκτεινεν ἀμύμονα Βορβοροκοίτην, ἔγχει ἐπαΐξας· τὸν δὲ σκότος ὄσσε κάλυψεν. Πρασσαῖος δὲ ἰδὼν ποδὸς εἵλκυσε νεκρὸν ἐόντα, ἐν λίμνῃ δ᾽ ἀπέπνιξε κρατήσας χειρὶ τένοντα. Ψιχάρπαξ δ᾽ ἤμυν᾽ ἑτάρου περὶ τεθνειῶτος 235καὶ βάλε Πρασσαῖον κατὰ νηδύος ἐς μέσον ἧπαρ, πῖπτε δέ οἱ πρόσθεν, ψυχὴ δ᾽ Ἀϊδόσδε βεβήκει. Κραμβοβάτης δὲ ἰδὼν πηλοῦ δράκα ῥίψεν ἐπ᾽ αὐτόν, καὶ τὸ μέτωπον ἔχρισε καὶ ἐξετύφλου παρὰ μικρόν. ὠργίσθη δ᾽ ἄρ᾽ ἐκεῖνος, ἑλὼν δ᾽ ἄρα χειρὶ παχείῃ 240κείμενον ἐν δαπέδῳ λίθον ὄβριμον, ἄχθος ἀρούρης, τῷ βάλε Κραμβοβάτην ὑπὸ γούνατα· πᾶσα δ᾽ ἐκλάσθη κνήμη δεξιτερή, πέσε δ᾽ ὕπτιος ἐν κονίῃσι. Κραυγασίδης δ᾽ ἤμυνε καὶ αὖθις βαῖνεν ἐπ᾽ αὐτόν, τύψε δέ οἱ μέσσην κατὰ γαστέρα· πᾶς δέ οἱ εἴσω 245ὀξύσχοινος ἔδυνε, χαμαὶ δ᾽ ἔκχυντο ἅπαντα ἔγκατ᾽ ἐφελκομένῳ ὑπὸ δούρατι χειρὶ παχείῃ· Τρωγλοδύτης δ᾽ ὡς εἶδεν ἐπ᾽ ὄχθῃσιν ποταμοῖο, σκάζων ἐκ πολέμου ἀνεχάζετο, τείρετο δ᾽ αἰνῶς· ἥλατο δ᾽ ἐς τάφρους, ὅππως φύγῃ αἰπὺν ὄλεθρον. 250Τρωξάρτης δ᾽ ἔβαλεν Φυσίγναθον ἐς ποδὸς ἄκρον, ἔσχατος δ᾽ ἐκ λίμνης ἀνεδύσετο, τείρετο δ᾽ αἰνῶς. Πρασσαῖος δ᾽ ὡς εἶδεν ἔθ᾽ ἡμίπνουν προπεσόντα, ἦλθε διὰ προμάχων καὶ ἀκόντισεν ὀξύσχοινον· οὐδ᾽ ἔρρηξε σάκος, σχέτο δ᾽ αὐτοῦ δουρὸς ἀκωκή· 255οὐδ᾽ ἔβαλε τρυφάλειαν ἀμύμονα καὶ τετράχυτρον δῖος Ὀριγανίων, μιμούμενος αὐτὸν Ἄρηα, ὃς μόνος ἐν βατράχοισιν ἀρίστευεν καθ᾽ ὅμιλον· ὥρμησεν δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ αὐτόν· ὁ δ᾽ ὡς ἴδεν οὐχ ὑπέμεινεν ἥρωας κρατερούς, ἀλλ᾽ ἔδυνε βένθεσι λίμνης 260Ἦν δέ τις ἐν μυσὶ παῖς Μεριδάρπαξ ἔξοχος ἄλλων, Κναίσωνος φίλος υἱὸς ἀμύμονος ἀρτεπιβούλου· οἴκαδ᾽ ἴεν, πολέμου δὲ μετασχεῖν παῖδ᾽ ἐκέλευεν· οὗτος ἀναρπάξαι βατράχων γενεὴν ἐπαπείλει· ἀγχοῦ δ᾽ ἕστηκεν μενεαίνων ἶφι μάχεσθαι 265καὶ ῥήξας καρύοιο μέσην ῥάχιν εἰς δύο μοίρας φράγδην ἀμφοτέροισι κενώμασι χεῖρας ἔθηκεν· οἱ δὲ τάχος δείσαντες ἔβαν πάντες κατὰ λίμνην· καί νύ κεν ἐξετέλεσσεν ἐπεὶ μέγα οἱ σθένος ἦεν, εἰ μὴ ἄρ᾽ ὀξὺ νόησε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε. 270καὶ τότ᾽ ἀπολλυμένους βατράχους ᾤκτειρε Κρονίων, κινήσας δὲ κάρη τοίην ἐφθέγξατο φωνήν· |
|
230Όμως κι ο Πιατογλύφτης σκότωσε τον άξιο Λασποσπίτι με το κοντάρι ορμώντας· σκέπασε τα μάτια του σκοτάδι. Τον είδε ο Πρασομούρης, του άδραξε το πόδι, μες στη λίμνη τον σέρνει, το λαιμό πατώντας του μες στα νερά τον πνίγει. Νεκρό το φίλο του ο Ψιχουλάρπαγας διαφέντευε, και ρίχνει 235του Πρασομούρη στο κατώκοιλο και του τρυπάει το σκώτι· μπροστά του εκείνος εσωριάστηκε, στον Άδη πάει η ψυχή του. Τους είδε ο Λαχανάς κι αδράχνοντας μια φούχτα λάσπη ρίχνει στον Ψιχουλάρπαγα, στα μούτρα του, πώς δεν στραβώθη, αλήθεια! Φρένιασε τότε εκείνος κι άδραξε με το χοντρό του χέρι 240κοτρόνα ασήκωτη, που κείτονταν βαριά στο χώμα απάνω, τη σφεντονάει, χτυπά στα γόνατα το Λαχανά, του σπάζει το πόδι το δεξί κι ανάσκελα στη σκόνη αυτός σωριάστη. Όμως ευθύς απάνω του όρμησε για γδικιωμό ο Σκουξιάρης, χτυπάει, στον αφαλό τον πέτυχε· κι όλο του το κοντάρι 245χώθηκε στην κοιλιά και χύθηκαν στη γη τα σπλάχνα του όλα γύρω από το κοντάρι, ως το ᾽σερνε με το χοντρό του χέρι. Τον είδε ο Τρυποφράκτης που έστεκε στου ποταμού τις όχθες, και κούτσα κούτσα από τον πόλεμο το σκάζει· στα χαντάκια πηδάει και τρομαγμένος πάσκιζε του χάρου να ξεφύγει. 250Στερνά απ᾽ τη λίμνη ο Φουσκομάγουλος προβάλλει τρομαγμένος. Τον είδε ο Ψωμοφάγος, του ᾽ριξε, στο πόδι τον πληγώνει. Τον βλέπει ο Πρασομούρης που έπεφτε λιπόθυμος, και τρέχει μπροστά, το σουβλερό κοντάρι του στον Ψωμοφάγο ρίχνει· μα δεν τρυπάει η ασπίδα, κράτησε του κονταριού τη μύτη· 255μήτε το φουντωτό τετράχυτρο χωρίς ψεγάδι κράνος ο έξοχος Ριγανάτος πέτυχε, που φάνταζε ο ίδιος ο Άρης, το πρώτο μες στο βατραχόστρατο παράξιο παλικάρι. Κι ο Ψωμοφάγος πάλι χύμηξε· κι ο ρήγας των βατράχων στους γαύρους μαχητές δεν άντεξε, βαθιά στη λίμνη εχώθη. 260Μέσα στους ποντικούς ξεχώριζεν ο Κομματάς, λεβέντης, γιος του Ροκάνα του αψεγάδιαστου, του Ψωμοκυνηγάρη· στο σπίτι ο κύρης παρακάλεσε το γιο να μπει στη μάχη· κι αυτός μ᾽ αφανισμό φοβέριζε το γένος των βατράχων. Μ᾽ αντρειά περίσσια ομπρός τους στάθηκε διψώντας άγρια μάχη. 265Στη μέση ένα καρύδι χώρισε, το κάνει δυο κομμάτια και τ᾽ άδεια τσόφλια του τα φόρεσε γι᾽ αρματωσιά στα χέρια. Τρόμαξαν τα βατράχια κι όλα τους γοργά στη λίμνη τρέχουν. Και σίγουρα θα τα ξεκλήριζε, περίσσια η δύναμή του, αν των θεών ευθύς δεν το ᾽νιωθε κι ανθρώπων ο πατέρας. 270Σαν είδε τους βατράχους που έσβηναν, σπλαχνίστη ο γιος του Κρόνου, κι αργοκουνώντας το κεφάλι του τα λόγια τούτα κρένει: |
Επέμβαση του Δία και τέλος της μάχης με παρέμβαση των καβουριών
Βατραχομυομαχία (272-303)
| Ὢ πόποι ἦ μέγα θαῦμα τόδ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶμαι· οὐ μικρόν με πλήσσει Μεριδάρπαξ ὃς κατὰ λίμνην Ἅρπαξ ἐν βατράχοισιν ἀμείβεται· ἀλλὰ τάχιστα 275Παλλάδα πέμψωμεν πολεμόκλονον ἢ καὶ Ἄρηα, οἵ μιν ἐπισχήσουσι μάχης κρατερόν περ ἐόντα. Ὣς ἄρ᾽ ἔφη Κρονίδης· Ἄρης δ᾽ ἀπαμείβετο μύθῳ· οὔτ᾽ ἄρ᾽ Ἀθηναίης Κρονίδη σθένος οὔτε Ἄρηος ἰσχύει βατράχοισιν ἀμυνέμεν αἰπὺν ὄλεθρον. 280ἀλλ᾽ ἄγε πάντες ἴωμεν ἀρηγόνες· ἢ τὸ σὸν ὅπλον κινείσθω μέγα τιτανοκτόνον ὀβριμοεργόν· ὥς ποτε καὶ Καπανῆα κατέκτανες ὄβριμον ἄνδρα καὶ μέγαν Ἐγκελάδοντα καὶ ἄγρια φῦλα Γιγάντων, κινείσθω· οὕτω γὰρ ἁλώσεται ὅς τις ἄριστος. 285Ὣς ἄρ᾽ ἔφη· Κρονίδης δὲ βαλὼν ἀργῆτα κεραυνὸν πρῶτα μὲν ἐβρόντησε, μέγαν δ᾽ ἐλέλιξεν Ὄλυμπον. αὐτὰρ ἔπειτα κεραυνὸν δειμαλέον διὸς ὅπλον ἧκ᾽ ἐπιδινήσας· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἔπτατο χειρὸς ἄνακτος. πάντας μέν ῥ᾽ ἐφόβησε βαλὼν βατράχους τε μύας τε· 290ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἀπέληγε μυῶν στρατός, ἀλλ᾽ ἔτι μᾶλλον ἔλπετο πορθήσειν βατράχων γένος αἰχμητάων, εἰ μὴ ἀπ᾽ Οὐλύμπου βατράχους ἐλέησε Κρονίων, ὅς ῥα τότ᾽ ἐν βατράχοισιν ἀρωγοὺς εὐθὺς ἔπεμψεν. Ἦλθον δ᾽ ἐξαίφνης νωτάκμονες, ἀγκυλοχεῖλαι, 295λοξοβάται, στρεβλοί, ψαλιδόστομοι, ὀστρακόδερμοι, ὀστοφυεῖς, πλατύνωτοι, ἀποστίλβοντες ἐν ὤμοις, βλαισοί, χειλοτένοντες, ἀπὸ στέρνων ἐσορῶντες, ὀκτάποδες, δικάρηνοι, ἀχειρέες, οἱ δὲ καλεῦνται καρκίνοι, οἵ ῥα μυῶν οὐρὰς στομάτεσσιν ἔκοπτον 300ἠδὲ πόδας καὶ χεῖρας· ἀνεγνάμπτοντο δὲ λόγχαι. τοὺς δὴ ὑπέδεισαν δειλοὶ μύες οὐδ᾽ ἔτ᾽ ἔμειναν, ἐς δὲ φυγὴν ἐτράποντο· ἐδύετο δ᾽ ἥλιος ἤδη, καὶ πολέμου τελετὴ μονοήμερος ἐξετελέσθη. |
― Αλί, τρανό κακό τα μάτια μου θωρούν, τρανή λαχτάρα·
τρέμω καθώς στη λίμνη μ᾽ άρματα τον Κομματά ξανοίγω
στο βατραχόστρατο να χύνεται· καθόλου μην αργείτε,
275την Αθηνά την πολεμόχαρη να στείλουμε ή τον Άρη,
να τον κρατήσουν απ᾽ τον πόλεμο μακριά, κι ας μην κρατιέται.
Έτσι του Κρόνου ο γιος εμίλησε· και του αποκρίθη ο Άρης.
― Της Αθηνάς πια τώρα η δύναμη και του Άρη, γιε του Κρόνου,
δεν το μπορούν τον άφευχτο όλεθρο να διώξουν των βατράχων.
280Γι᾽ αυτό να τους συνδράμουμε όλοι μας· ή το δικό σου το όπλο
βρόντα το, που Τιτάνες ρήμαξε κι έργα τρανά τελειώνει.
Κι ως αστραπόκαψες τον άσεβο τον Καπανέα, το γαύρο,
και τον τρανό των Εγκελάδοντα κι άγριες φυλές Γιγάντων,
έτσι καθέναν που είναι ακράτητος θα τον καταδαμάσεις.
285Έτσι είπε αυτός· και τ᾽ αστροπέλεκο του Κρόνου ο γιος αρπάζει.
Πρώτα μπουμπούνισε, τον Όλυμπο τον αψηλό τραντάζει,
κι ευθύς μετά στριφογυρίζοντας το τρομερό του το όπλο
το σφεντονάει, κι εκείνο πέταξε απ᾽ του βασιλιά το χέρι·
κι ως έπεφτε απ᾽ το φόβο ζάρωσαν βατράχια και ποντίκια.
290Μα κι έτσι οι ποντικοί δεν έπαυαν τη μάχη, κι είχαν τώρα
πιότερη ελπίδα πως θα κούρσευαν τους μαχητές βατράχους,
αν απ᾽ τον Όλυμπο θωρώντας τους δεν τους ψυχοπονούσε
του Κρόνου ο γιος, που ευθύς τους έστειλε βοηθούς να τους γλιτώσουν.
Μακροχειλάτα ξάφνου πρόβαλαν, μ᾽ αρματωσιά στη ράχη,
295λοξοπερπάτητα, στραβόκορμα, με ψαλιδένιο στόμα,
σκληρά, πλακουτσωτά, όλο κόκκαλα, μ᾽ αστραφτερούς τούς ώμους,
μακρόνυχα και στραβοπόδαρα, με μάτια μπρος στο στήθος,
μ᾽ οχτώ ποδάρια και δικέφαλα, κουλά, και που καβούρια
τα λεν, και με τα στόματα έκοβαν των ποντικών τα πόδια,
300τα χέρια, τις ουρές, κι απάνω τους στραβώναν τα κοντάρια.
Τρομάζουν τότε οι φοβητσιάρηδες οι ποντικοί, το βάζουν
στα πόδια κι άλλο πια δεν άντεξαν· βασίλευε πια ο ήλιος,
κι έπαψε ο πόλεμος, που κράτησε μονάχα μιαν ημέρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου