Οι αρχαιότερες Ελληνικές επιγραφές χρονολογούμενες στον 8ο αι. π.Χ. βρίσκονται χαραγμένες σε αγγεία, συνήθως μετά την όπτησή τους, αλλά και προ αυτής. Σπανιότερα είναι γραπτές προ της όπτησης. Οι επιγραφές επί αγγείων, είτε επιγραφικά χαράγματα (graffiti), είτε γραπτές (dipinti), όπως αντιστοίχως ονομάζονται, είναι κείμενα συντομότατα, κυρίως ένα όνομα ανδρός, το όνομα του κτήτορος του αγγείου. Μερικές φορές το όνομα συνοδεύεται από το ρήμα εἰμὶ και άλλες πάλι και από το όνομα του αγγείου, λχ. ποτήριον, σκύφος, κύλιξ κλπ.· άλλοτε το όνομα (σε ονομαστική) ακολουθεί το ρήμα ἐποίησε(ν), ώστε ο αναγραφόμενος είναι ο κατασκευαστής. Μεταξύ των πρωιμότερων επιγραφών σώζονται και ελάχιστα μακρότερα, έμμετρα κείμενα. Το περιεχόμενό τους αναφέρεται κατά κανόνα στο ίδιο το αγγείο (αρ. 3, 4).
Επιμήκης ηφαιστειακός ακατέργαστος λίθος.
Βρέθηκε τοποθετημένος επάνω από ταφική κατασκευή του αρχαϊκού νεκροταφείου στο Καμάρι της Σαντορίνης.
Έκδ. Χ. Ι. Σιγάλας & Α. Π. Ματθαίου, ΗΟΡΟΣ 10-12 (1992-1998) 388-389, αρ. 4 (SEG 48, 1070).
Τελευταίο τέταρτο του 6ου αι. π.Χ.
Ἐρύμαhϙος.
Ἐρύμαhϙος = Ἐρύμαχος. Ο φθόγγος χ στο αρχαϊκό αλφάβητο της Θήρας αποδίδεται με τα γράμματα ΚΗ (=h· δασύ), αλλά και ϙ (κόππα) Η.
Ο επιμήκης ακατέργαστος λίθος είναι το επιτύμβιο
σήμα του νεκρού Ερυμάχου. Το έστησαν οι οικείοι του επάνω από τον τάφο
του, για να είναι φανερό πού έχει ταφεί και σε ποιόν ανήκει ο τάφος, και
να διασώσουν, όσο το δυνατόν επί μακρότερο χρόνο, τη μνήμη του μεταξύ
των ζώντων. Διότι η δύναμη του φύσης και του πανδαμάτορος χρόνου ήταν
κυρίαρχη στην αρχαϊκή σκέψη· ωραία το δείχνoυν οι εξής στίχοι του
Σιμωνίδου του Κείου (περίπου 556-468):
τίς κεν αἰνήσειε νόωι πίσυνος Λίνδου ναέταν Κλεόβουλον,
ἀενάοις ποταμοῖσʼ ἄνθεσι τʼ εἰαρινοῖς
ἀελίου τε φλογὶ χρυσέας τε σελάνας
καὶ θαλασσαίαισι δίναισʼ ἀντία θέντα μένος στάλας;
ἅπαντα γάρ ἐστι θεῶν ἥσσω· λίθον δὲ
καὶ βρότεοι παλάμαι θραύοντι· μωροῦ
φωτὸς ἅδε βούλα.
[D. L. Page, Poetae melici Graeci, ed. Oxford 1962 (Repr. 1967), Simonides fr. 76]
[(Μετ.)
Ποιός μυαλωμένος θα επαινέσει τον κάτοικο της Λίνδου Κλεόβουλο, γιατί
έστησε τη δύναμη της στήλης απέναντι στους αιώνιους ποταμούς και στʼ
άνθη της άνοιξης και στου ήλιου και της σελήνης τη φλόγα και στης
θάλασσας τα κύματα; Όλα είναι πιο ανίσχυρα από τους θεούς· και τον λίθο
ακόμα και τα χέρια ενός θνητού τον σπάζουν. Ανόητου ανθρώπου είναι
ετούτη εδώ η σκέψη.]
Επιγραφικό χάραγμα επάνω σε Αττικό μελαμβαφή σκύφο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΒρέθηκε στη Δήλο, στο ιερό της Ήρας. Φυλάσσεται στο Μουσείο της Δήλου.
Έκδ. Delos XI 179, εικ. 147. L. H. Jeffery, The Local Scripts of Αrchaic Greece, Οxford 1961, Delos 43c, σελ. 297, 306.
Τρίτο τέταρτο του 6ου αι. π.Χ.
Ἀριστοτέθη ἀνέθεκεν Ἥρει Βαικύλεο.
(Φιλ. μεταγρ.) Ἀριστοτήθη ἀνέθηκεν Ἥρῃ Βαικύλου.
Η Αριστοτήθη του Βαικύλου το ανέθεσε στην Ήρα.
Το μικρό αγγείο, στο οποίο είναι χαραγμένη η επιγραφή, είναι δώρο της Αριστοτήθης στη θεά Ήρα, που εκτός του Απόλλωνος λατρευόταν, όπως και άλλοι θεοί, στη Δήλο.
Επιγραφικό χάραγμα στο εξωτερικό τοίχωμα γεωμετρικού σκύφου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ σκύφος σώζεται σε θραύσματα. Bρέθηκε σε τάφο στις Πιθηκούσσες (σημ. Ίσχια), νησί στον κόλπο της Νεάπολης της Ιταλίας, το οποίο αποίκισαν Ευβοείς.
Έκδ. G. Βuchner & C. F. Russo, Rend. Linc. (Ser. viii) 10 (1955) 215-234 (SEG 14, 604). L. H. Jeffery, The Local Scripts of Αrchaic Greece, Oxford 1961, Pithekoussai 1, σελ. 235, 239, πίν. 47. P. A. Hansen, Carmina Εpigraphica Graeca saec. viii-v a. Chr. n., Berlin 1983, 454. M. Guarducci, Lʼ Epigrafia Greca dalle origini al tardo impero, Roma 1987, 365-367. R. Μeiggs & D. Lewis, A Selection of Greek Historical Inscriptions, Oxford 1988 (rev. ed.), 1.
Περί το 700 π.Χ
Νέστορός : ε̣[ἰμ]ι̣ : εὔποτ[ον] : ποτέριον·
hὸς δ᾽ ἂ‹ν› το͂δε πίεσ̣ι : ποτερί[ο] : αὐτίκ̣α̣ κε͂νον
hίμερος hαιρέσει : καλλιστε̣[φάν]ο : Ἀφροδίτες.
(Φιλ. μεταγρ.) Νέστορός εἰμὶ εὔποτον ποτήριον· | ὃς δ᾽ ἂν τοῦδε πίησι ποτηρίου αὐτίκα κεῖνον | ἵμερος αἱρήσει καλλιστεφάνου Ἀφροδίτης.
Είμαι το καλόπιοτο ποτήρι του Νέστορος·
όποιος πιεί από τούτο το ποτήρι αμέσως θα τον
καταλάβει ο πόθος της καλλιστέφανης Αφροδίτης.
Tό χάραγμα είναι η εκτενέστερη παλαιότερη Ελληνική επιγραφή. Έχει κατεύθυνση από τα δεξιά προς τα αριστερά (ἐπὶ τὰ λαιά). Το αλφάβητο είναι το Ευβοϊκό και η επιγραφή έμμετρη· οι στίχοι 2 και 3 είναι δακτυλικά εξάμετρα, ενώ ο στίχος 1 ιαμβικό τρίμετρο. Αρκετοί ερευνητές θεωρούν ότι ο Νέστωρ είναι ο Ομηρικός βασιλεύς της Πύλου, και το ποτήρι του είναι το περιγραφόμενο στον Όμηρο (11.632-7). Άλλοι αρνούνται τον συσχετισμό και πιστεύουν πως πρόκειται για κάποιον άλλο Νέστορα, κάτοχο του ποτηριού.
Επιγραφικό χάραγμα στην εξωτερική επιφάνεια μεγάλου αποθηκευτικού πίθου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΒρέθηκε στη Φαιστό.
Έκδ. D. Levi, Κρητικά Χρονικά 21 (1969) 153-167, εικ. 11-13. M. Guarducci, Εpigrafia Greca ΙΙΙ, Roma 1974, 330-332· Σ. Ν. Κουμανούδης, ΗΟΡΟΣ 1 (1983) 35-38. M. Guarducci, Lʼ Epigrafia Greca dalle origini al tardo impero, Roma 1987, 57-58. L. H. Jeffery, The Local Scripts of Archaic Greece. Revised edition with a Supplement by A. W. Johnston, Oxford 1990, σελ. 468, αρ. 8a.
Τέλη του 8ου αι. π.Χ.
Ἑρπετιδάμο παιδοπίλας ὅδε.
(Φιλ. μεταγρ.) Ἑρπετιδάμου παιδοφίλας ὅδε.
Τούτο εδώ (το πιθάρι) είναι του Ερπετιδάμου.
παιδοπίλας = παιδοφίλας · στη διάλεκτο της αρχαϊκής Κρήτης υπάρχει ψίλωση, δεν προφέρεται δηλαδή ο δασύς φθόγγος και επίσης χρησιμοποιείται ο φθόγγος π αντί του φ.
Η επιγραφή, σύμφωνα με την ερμηνεία του Σ. Ν. Κουμανούδη, δηλώνει τον θαυμασμό του Ερπετιδάμου (του ιδιοκτήτη) για το μεγάλο και στιβαρό κρασοπίθαρό του. Η λ. παιδοπίλας δεν αναφέρεται στις ερωτικές προτιμήσεις του Ερπετιδάμου, αλλά στο μέγεθος του πίθου.
Επιγραφικό χάραγμα στο εξωτερικό τοίχωμα μικρού ανοικτού αμαυρόχρου αγγείου (κανθάρου).
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό τις Θεσπιές της Βοιωτίας.
Έκδ. IG VII 3467. L. H. Jeffery, The Local Scripts of Αrchaic Greece, Oxford 1961, Βoiotia 18, σελ. 93, 95, πίν. 9. P. A. Hansen, Carmina epigraphica Graeca saec. viii-v a. Chr. n., Berlin 1983, 446.
Περί το 450-430 π.Χ.
Μογέα δίδοτι τᾶι γυναι-
κὶ δο͂ρον Εὐχάρι
τεὐτρετιφάντο κό-
τυλον, ὃς χἄδαν πίε.
(Φιλ. μεταγρ.) Μογέα δίδωτι τᾷ γυναι|κὶ δῶρον Εὐχάρι | τεὐτριφάντου κό|τυλον, ὣς χἄδαν πίῃ.
Ο Μογέας δίνει δώρο στη γυναίκα του Εύχαριν του Ευτρετιφάντου αυτόν εδώ τον κότυλο, για να πίνει μέχρι να σκάσει.
Μογέα = Μογέας· η κατάληξη -α (αντί -ας) των αρσενικών πρωτοκλίτων κυρίων ονομάτων είναι σπάνια και μάλλον απολίθωμα των πρώιμων χρόνων της Ελληνικής γλώσσας. | τεὐτρετιφάντο (κράση) = τοῦ Εὐτρετιφάντου. | ὃς χἄδαν = ὥς κα ἅδαν (κράση). | ἅδαν· δωρική μορφή του επιρρήματος ἅδην = μέχρι κορεσμού.